ST.- GUDULA, KERK EN HEILIGE
De Grote Kerk in Lochem is een van oorsprong katholieke kerk, gewijd aan de Heilige Gudula (Gudule, Goedele) van Brussel die leefde tussen ca. 650 – 710.
Haar levensverhaal werd tussen 1048 en 1051 opgetekend door Onolfus van Haumont. De eerste officiële vermelding van haar naam in relatie tot de kerk dateert van 1491 maar het is aannemelijk dat de naamgeving al veel ouder is. De voorgeschiedenis van het huidige kerkgebouw gaat terug naar een klein houten godshuis uit de 9e of 10e eeuw. In de daaropvolgende eeuwen is het de Lochemse kerk niet veel anders vergaan dan de meeste kerken in de Lage Landen; een geleidelijke groei en verfraaiing van het gebouw, inclusief het interieur, afgewisseld met momenten van verwoesting door bijvoorbeeld oorlog, beeldenstorm en brand (in Lochem de grote stadsbrand van 1615).
Het karakter van het gebouw dat er nu staat is dat van een laatgotische hallenkerk. Eerder stond er een 14e eeuwse kruisvormige basiliek en nog vroeger een veel kleinere tufstenen romaanse variant. Van het oude interieur is vrijwel niets overgebleven en ook de aanwezige orgels zijn van veel later datum.
Toen de kerk na de reformatie overging in protestantse handen werden de wanden en zuilen witgekalkt. Dit was de goedkoopste manier om een groot aantal wandschilderingen, die typerend zijn voor de katholieke traditie maar in strijd met de protestantse leer, aan het oog van de kerkganger te onttrekken. Hoewel er in de 19e eeuw ook al wandschilderingen bij restauratiewerkzaamheden (tijdelijk) werden blootgelegd duurde het tot de grote restauratie, die tussen 1972 – 1976 werd uitgevoerd, voordat de bezoeker van de kerk weer een indruk van deze schilderingen kon krijgen. Hoewel ze zeker zijn aangetast door de tand des tijds en verre van compleet geven ze toch een ontroerende en kleurrijke kijk op het originele interieur. De afbeeldingen van bijvoorbeeld Sebastiaan, Jacobus, Christoffel en Rochus gaven aan de vaak ongeletterde gelovigen een beeld van de door hen vereerde heiligen. De meest bijzondere vondst is een teruggevonden gedeelte van een zogenaamde gedachtenis-steen uit de Karolingische periode; een directe link naar het rijke historische verleden van de kerk maar ook van de stad Lochem.
Vandaag de dag heeft de kerk nog steeds een religieuze functie, maar voor de Lochemse gemeenschap en ver daarbuiten heeft het gebouw vooral een multiculturele functie gekregen. Binnen de muren is er plaats voor heel veel verschillende activiteiten: concerten, lezingen, exposities en een wijnfestival, maar ook een ernstige zaak zoals de dodenherdenking op 4 mei start in de kerk. De faam van de Lochemse Mattheuspassion strekt zich tot ver over de regionale grenzen uit. Het ‘multiple purpose’ karakter van het gebouw is cultuur-historisch gezien niet eens zo vreemd want het woord basiliek is afgeleid van de romeinse basilica, ook een gebouw dat voor van alles en nog wat dienst kon doen, van een plaats voor rechtspraak tot een markt. In dat opzicht vormt de tentoonstelling “The Lost Paradise” een brug over eeuwenoude tradities. De metershoge doeken sluiten aan bij de wandschilderingen en samen met de lichtinstallaties en de muziek brengen ze leven en beleven terug in het gebouw dat zich zo kenmerkend tussen de twee marktpleinen verheft.
Hoe de Gudula Kerk een tijdelijke metamorfose ondergaat… Ze leent zich geweldig voor deze unieke expositie.